Çöpe Atma Kompost Yap! Dünya nüfusunun hızlı artışı, sanayileşme, tüketim çılgınlığı, aşırı fastfood talebi, özel sektörün bu talebi karşılama ve para kazanma isteği, yoğun teknoloji kullanımı, kullanılan teknolojinin çevreye olan olumsuz etkilerinin göz ardı edilmesi milyonlarca yıldır devam eden ekolojik dengeyi olumsuz yönde etkilemiş ve çevrenin zarar görmesine neden olmuştur.
.jpg)
Ekolojik dengenin bozulmasında katı atıklar önemli bir paya sahiptir. Katı atıkların geri kazanımı ve doğaya zarar vermeden bertarafı için yoğun çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmalarda ana amaç atıkların doğada yok olabilen bir ürüne dönüştürülerek doğada tekrar kullanılmasıdır.
Kompost
Ulusal ve Uluslararası mevzuat atıkların yeniden kullanımı, geri dönüşüm ve geri kazanımlarını teşvik etmekte olup, özellikle biyolojik atıkların düzenli depolama sahalarına gönderilmelerine sınırlar getirmektedir. Bu sebeple katı atıkların alternatif teknolojiler kullanılarak bertaraf edilmesi önerilmektedir. Alternatif teknolojiler ile atıkların bertaraf edilmesi sayesinde enerji tasarrufu sağlanmış ve tonlarca atık çevre için faydalı bir şekilde geri kazanılmış olacaktır. Bu yazımda alternatif yöntemlerden en çok sevdiğim yöntem olan kompost yönteminden bahsedeceğim.
Dünyanın birçok büyük kentinde her gün yüz binlerce ton organik kökenli kentsel atık oluşmaktadır. Bu atıklar komposta dönüştürülmekte ve başta tarım,orman alanlarının iyileştirilmesi olmak üzere çok yönlü amaçlar için kullanılmaktadır.
Kompostlaştırma sistemleri yakma, piroliz, gazifikasyon gibi termal sistemlere nazaran daha çevre dostu bir teknoloji olup, dünya genelinde farklı sistemleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde üretilen atığın, atık karakteristiği açısından yaklaşık %50 sinin organik içerikli olduğu düşünülürse kompostlaştırmanın önemli ve etkin bir bertaraf yöntemi olduğu görülmektedir. Bu yöntem sonucu elde edilecek kompost, çöpün kaynağında ayrıştırılabilmesi durumunda hem daha kaliteli hem de verimli olmaktadır. Kompostlaştırma sonucu elde edilen kompost, gübreden farklı olarak toprağı ıslah edici, organik değeri ve su tutma kabiliyeti yüksek bir malzemedir. Toprağın boşluk hacmini arttırıp havalandırılmasını, besin maddelerinin daha iyi kullanılmasını sağlamakta ve toprağın işlenebilirliğini kolaylaştırmaktadır.
Kompostlaştırma
Kompostlaştırma, organik maddelerin kontrollü çevresel şartlar altında biyolojik olarak ayrıştırılması ve stabilizasyonu işlemidir. Doğal bir süreç olan kompost, organik maddelerin bozunması ile oluşmaktadır. Kompostlaştırma sürecinde, organik madde, stabil organik kütle oluşuncaya kadar önce hızlı, daha sonra yavaş bir hızla ayrışır. İkinci kademe sonrasında yavaş ayrışan organik maddeler stabilize olur ve olgunlaşırlar.
Kompostlaştırma, uygun madde karışımı ile yığın teşkilinden hemen sonra başlar. Hammaddeler ilk karıştırıldığında prosesin başlaması için yeterli hava sağlanmış olur. Sonrasında, mikrobiyal faaliyetlerle oksijen harcanır ve gözenek boşluklarından kullanılmış (fermantasyon ürünü) CO2’yi içeren hava dışarı verilir. Havalanma pasif hava değişimiyle ya da hava üfleme aletleri (‘’blower’’ ve ‘’fan’’ gibi) kullanılarak basınçlı havalandırmayla sağlanır.
Yığın oluştuktan sonraki birkaç saat içinde mikrobiyal metabolik aktivite nedeni ile önemli bir sıcaklık artış gözlenir. Normal şartlar altında kompost malzemesinin sıcaklığı hızla 50-65°C’a yükselir ve birkaç hafta bu aralıkta kalır. Fermantasyon (kompostlaştırma) yavaşladıkça, sıcaklık yavaş yavaş 40°C’ye sonra da çevre sıcaklığına düşer.
Aktif kompost (hızlı fermantasyon) devresini olgunlaştırma süreci izler. Olgunlaştırma sürecinde, maddeler daha düşük bir hızla kompostlaşmaya devam eder. Organik maddeler, ortamdaki organizmalar tarafından harcanıncaya ve tüm giderilebilir karbon karbondioksite dönüştürülünceye kadar parçalanma devam eder.
Kompostlaştırma sürecinin pratik olarak tamamlanıp tamamlanmadığı, karbon-azot oranı, oksijen ihtiyacı, sıcaklık, koku gibi kullanım ve işleme özelliklerine bağlı olarak belirlenir. Kompost prosesini etkileyen en önemli çevresel şartlar, su muhtevası, dane boyutu, hava, C/N oranı pH ve sıcaklıktır. C/N oranı kompost ürünün olgun ve stabil bir hal alıp almadığını gösterir önemli bir parametredir.
Eğer nihai ürününüzde C/N oranı 10-20 arasında ise kompost işlemi tamamlamamış demektir. Yüksek kalitede kompost ürünün elde edilmesinin en önemli adımı kaynağında ayrılmış temiz atıkların hammadde olarak kullanılmasıdır. Bu atıkların temin edilmesi amacıyla, hallerden, pazar yerlerinden, park bahçelerden ve benzeri organik atıkça zengin ve temiz atıklar tesise kabul edilmeli ve işlenmelidir. Bu adımın sağlıklı olarak yapılması için ülke genelinde sıfır atık sistemi devreye sokulmuştur. Sıfır atık sistemine geçiş yapan tesisler organik atıklarını kaynağında ayrı toplamak ve kompost ürününe dönüştürmek zorundadır. Bu sayede fayda sağlanabilecek tonlarca atık boşa gitmemiş olacaktır.
Kompostlaştırma İçin Uygun Organik Katı Atıklar
Kompostlaştırma Teknolojileri
Kompost üretimi tüm dünyada giderek yaygınlaşan çevre dostu bir biyolojik arıtma seçeneğidir. Örneğin, ABD’de evsel kompost tesislerinin sayısı özellikle 1980 yılının ortalarından sonra hızla artmaya başlamış olup 2000 yılında 3400’e ulaşmıştır. Kimi özel sektörde kimi kamu hizmetinde olmak üzere sadece bahçe atıklarını kompostlaştıran 3500 tesis bulunmaktadır. Bazı tahminlere göre bugün işletilen kompost tesisi sayısı 5000’den fazladır. Türkiye’de ise Kompost tesisi sayısı oldukça düşüktür. Bu sayının sıfır atık projesi kapsamında artması planlanmaktadır.
Kompostlaştırma prosesi katı atıkların bertarafında ideal bir altenatif olup, dünya genelinde uygulanan farklı modelleri bulunmaktadır. Genel olarak açık ve kapalı sistemler olarak ikiye ayrılmakla birlikte işletme şartları, kullanılan makine ve ekipmanlara göre de kendi içinde dallanmaktadır.
Yaygın olarak kullanılan temel 5 sistem aşağıda belirtilmektedir;
Pasif ya da açık yığında kompostlaştırma,
Çevirmek, karıştırmak ve işlemek için yükleyici iş makinaları kullanarak yapılan aktarmalı yığın kompostlaştırma,
Özel aktarma makinaları kullanarak yapılan aktarmalı yığında kompostlaştırma,
Delikli borular kullanarak yapılan havalandırmalı statik yığında kompostlaştırma,
Reaktörde kompostlaştırma,
Bahçe tipi kompost
Tüm bu metotlar başarıyla ve yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. İlk üç metot açık havada gerçekleşir. Havalandırmalı statik yığın ve reaktör tipi sistemler, genellikle bir yapı ile kapatılırlar, böylece nem, koku kontrolü ve arıtımı daha kolay gerçekleşmiş olur. Ham maddelerin fiziksel özellikleri ve işleme karakteristikleri Kompostlaştırma metodunu seçmede etkilidir. Ayrıca yerleşim yerlerine uzaklık, maliyet, Kompostlaştırma süreci ve hızı da bu seçimi etkiler.
Bu yazımda atık yönetiminin yeni umut ışığı kompost prosesinden bahsettim. Dünya üzerinden yaşayan ve sorumluluk sahibi olan canlılar olarak unutmamamız gereken en temel nokta yaşadığımız çevreyi korumamız gerektiğidir. Çevremizi korumak iyi bir çevre yönetimi, iyi bir atık yönetimi ve gönüllülük esasına dayanır. Çevre kirliliği ile mücadele uluslarası bir sorundur ve gelecek nesillerin devamı için çok önemlidir. Bu nedenle kompost vb. yöntemler dünyanın tazelenmesi ve temizlenmesi için gereklidir.
Umarım bu yazı çevre konusunda birazda olsa farkındalık yaratmıştır. Bir sonraki yazımda “Evde Kompost Nasıl Yapılır?” ondan bahsedeceğim. Takipte kalın! Çevrenizi koruyun! Hepinize sağlıklı mutlu günler.