Dünya üzerinde 7,53 milyon insan yaşamakta ve bir kişinin litaratür verilerine göre oluşturduğu atık miktarı 1,17 kg. Bu durum, dünya üzerinde her gün yaklaşık 8.190.000 ton atık oluşması demek oluyor.
Verilere baktığımızda hiç atık oluşturmadan yaşamanın pek mümkün olmadığı gözüküyor. Atık oluşturmadan yaşayamıyoruz, peki bu atıkların yönetimini nasıl yapacağız?
Atıkların düzenli bir atık yönetimi sürecine tabi olmaması, gelişigüzel depolanması, toprağa, suya bırakılması hem toprakta ve suda geri dönüşü olmayan hasarlar meydana gelmesine, hem doğadaki canlıların sağlık sorunlarının oluşmasına neden olacaktır. Ayrıca başarılı bir atık yönetimi ülkenin milli gelirinin artmasında da önemli rol oynar.
Atık yönetimi, atığın oluşumundan bertarafına kadar olan süreçte çevre ve insan sağlığına zarar vermeden sürdürülebilir ve kontrollü yöntemler ile bir süreç oluşturmaktır. Bu yöntemler; atıkların toplanması, yeniden kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı ve nihai depolanması şeklindeki işlemlerden oluşmaktadır. Başarılı bir atık yönetiminde öncelikli hedef atık oluşumunu azaltmak, geri kullanmak, hammadde geri kazanımı yapılabilecek atıkları ayırarak direk hammadde geri kazanımı yapmak, diğer atıklardan ise enerji geri kazanımı yapmaktır.
Üretim tesislerinde, ofislerde, otellerde, evlerde atık yönetim sürecini başlatmak için öncelikle oluşacak atıklar belirlenir, atıklar kaynağında ayrı toplanır ve Çevre Şehircilik Bakanlığı’ndan lisans almış geri kazanım-bertaraf tesislerine gönderilir.
Endüstride Atık Yönetimi Süreci
Endüstriyel faaliyet gösteren tesislerde atık yönetimi süreci yasal yükümlülükler doğrultusunda şekillenir. Atıklar belirlenerek atık kodları tanımlanır, atıklar tehlikeli ve tehlikesiz atıklar olarak ayrılır, atıklar kaynağında ayrı toplanmaya başlanır ve yasal şartlar göz önünde tutularak ‘Tehlikeli ve Tehlikesiz Geçici Depolama Alanları ’ oluşturulur. Tehlikeli atıklar geçici depolama alanında en fazla 6 ay, tehlikesiz atıklar en fazla 12 ay bekletilerek lisans sahibi geri kazanım-bertaraf tesislerine gönderilir. Bu süreci belgelendirmek için 3 yıllık Atık Yönetim Planı hazırlanarak onay alınır. Böylece üretim faaliyeti gösteren, çokça kontamine atık oluşturan tesislerde çevreye zarar vermeden atık yönetim süreci kurulur.
Endüstri Dışında Atık Yönetimi Süreci
Ofislerde, alışveriş merkezlerinde, otellerde, kamu kuruluşlarında, üniversitelerde vb. atık yönetim süreci ‘Sıfır Atık’ ile şekillenmiştir. Bu alanlardan oluşabilecek yüksek miktarda ambalaj atıklarının geri kazanımı, böylelikle hammadde geri kazanımı yapılması hedeflenmektedir. Sıfır Atık Konusu hem kullanılan plastik miktarını azaltmak, hem atık yönetim sürecini endüstri dışına taşımak bakımından stratejik bir önem taşımaktadır. Sıfır atık sürecinde de aynı şekilde oluşan atıklar belirlenir, 2’li toplama üniteleri (geri dönüştürülebilen- geri kazanılamayan) ile oldukça kolay bir şekilde başlangıç yapılabilir.
İsveç’te Başarılı Atık Yönetimi
İsveç, başarılı atık yönetim ile dünyaya örnek olan bir ülke. Ülkede, evlerde oluşan atıklarının %99’u geri dönüştürülmektedir. Evlerde oluşan kağıt, plastik, cam ayrı kovalarda toplanmakta, eritilerek yeniden kullanılmakta, oluşan yiyecek atıkları ise gübre veya biyogaza dönüştürülmektedir. Ülke genelinde atıkların yakılarak enerjiye dönüştürüldüğü 32 tesis mevcut olup, bu tesislerin ürettiği enerji, 810.000 evin ısınmasında ve 250.000 evin elektrik ihtiyacının karşılanmasında kullanılmaktadır. Hatta İsveç, bu tesislerini daha efektif işletilmesi için başka ülkelerden çöp satın almaktadır.